Een herseninfarct: wat zijn de oorzaken en gevolgen?
Een scheve mond, een verwarde spraak en een hangende arm zijn bekende symptomen van een herseninfarct. Jaarlijks krijgen meer dan 1 miljoen Europeanen een herseninfarct. De kans op een herseninfarct is het hoogst bij 70-plussers, zo blijkt uit het rapport Burden of Stroke in Europe. Hoe ontstaat een herseninfarct en wat zijn de gevolgen ervan?
Wat is een herseninfarct?
Een herseninfarct, of Cerebro Vasculair Accident (CVA), is een aandoening aan de hersenen. Door een plotse blokkade in een ader krijgt een (klein) deel van de hersenen geen zuurstof meer. Hoe langer dit duurt, hoe groter de kans is dat er blijvende schade optreedt. Een infarct betekent dan ook het afsterven van weefsel als gevolg van een tekort aan zuurstof. Als de verstopping tijdelijk is, dan noemen we dat een TIA (Transient Ischemic Attack). De verschijnselen zijn dan binnen enkele minuten tot maximaal 24 uur verdwenen. Een TIA is dus iets anders dan een infarct in de hersenen. Maar het kan wel een van de voortekenen zijn van een herseninfarct. Duren de gevolgen langer, dan is er sprake van een CVA. Deze aandoening wordt ook wel een beroerte genoemd. Een beroerte is echter de overkoepelende term voor aandoeningen die zuurstoftekort veroorzaken in de hersenen. Daar vallen dus een herseninfarct, een TIA en een hersenbloeding onder.
Hoe ontstaat hersenschade bij een herseninfarct?
Zuurstof is dus erg belangrijk voor een goede werking van de hersenen. Als de hersenen, of delen ervan, tijdelijk geen zuurstof krijgen, wordt er eerst beroep gedaan op een noodvoorraad. Na zo’n 3 minuten is de noodvoorraad op. Als de blokkade dan niet opgelost is, ontstaat er hersenschade. Eenmaal afgestorven, kan het aangetaste deel niet worden hersteld. Welk deel van de hersenen wordt aangetast, is afhankelijk van de plek waar de blokkade ontstaat. Sommige delen van de hersenen zijn kwetsbaarder dan andere. Vooral de hippocampus (geheugen), de kleine hersenen (bewegingen en sociaal gedrag) en de basale ganglia (versterking, afremming of bijsturing van bewegingen) raken snel beschadigd. Dat geldt ook voor de hersenschors. Dat is het gebied waar informatie wordt ontvangen, geanalyseerd en geïnterpreteerd.
Dat er schade ontstaat is duidelijk, maar hoe dat precies gebeurt, is pas onlangs ontdekt. Onderzoekers van het Maastricht Universitair Medisch Centrum (UMC) en de Universiteit van Maastricht ontdekten dat het lichaam een enzym aanmaakt bij een tekort aan zuurstof. NOX4, zoals het enzym genoemd wordt, breekt de beschermende laag rond de hersenbloedvaten af. Hierdoor kunnen schadelijke organismen en stoffen het brein aanvallen. Ook zorgt het NOX4-enzym ervoor dat zenuwcellen uit zichzelf afsterven. Door de aanmaak van het enzym af te remmen met medicijnen, wordt de kans op hersenschade beperkt.
De oorzaken
De vernauwing of blokkade in een (slag)ader in de hersenen kan verschillende oorzaken hebben. Vaak gaat het om aderverkalking, een bloedpropje of een ontsteking. Uit onderzoek blijkt dat de levensstijl een belangrijke rol speelt in het ontstaan van de CVA. Mannen hebben meer kans op een herseninfarct dan vrouwen. Mannen hebben vaker last van een hoge bloedruk, zo blijkt uit universitair onderzoek. Dat is een van de risicofactoren voor een infarct. Vanaf de overgang verdwijnt dit verschil. De gemiddelde bloeddruk van vrouwen is dan even hoog als die van mannen.
Enkele risicofactoren voor een herseninfarct:
- Een hoge bloeddruk;
- Een verhoogde cholesterol;
- Weinig lichamelijke beweging;
- Overmatig alcoholgebruik;
- Erfelijke aanleg voor hart- en vaatziekten
- Roken.
- Een hoge bloeddruk;
- Een verhoogde cholesterol;
- Weinig lichamelijke beweging;
- Overmatig alcoholgebruik;
- Erfelijke aanleg voor hart- en vaatziekten;
- Roken.
De gevolgen
Wat de gevolgen zijn van een herseninfarct, hangt af van de aangetaste plek. Ook de kracht van de aanval speelt mee. Bij een licht herseninfarct sterven er minder hersencellen af dan bij een zwaar herseninfarct. Veelvoorkomende gevolgen van een infarct in de hersenen zijn vermoeidheid, moeite met concentreren en problemen met zelfverzorging. Andere gevolgen van een herseninfarct zijn: problemen met bewegen, denken en communiceren.
Problemen met bewegen
Als de kleine hersenen of de basale ganglia aangetast zijn, kunnen er problemen ontstaan met bewegen. Het kan dan gaan om moeite met zitten of stappen, problemen met het gebruik van arm(en) of hand(en) of last bij het slikken. Ook (onvrijwillige) spastische bewegingen en spierstijfheid worden vaak genoemd als gevolgen. Als een herseninfarct in de linkerhersenhelft plaatsvindt, kan er verlamming optreden aan de rechterzijde van het lichaam en andersom.
Problemen met denken
Niet alle gevolgen van een infarct zijn zichtbaar. Problemen met denken is daar een goed voorbeeld van. Dat betekent dat het moeilijker kan zijn om prikkels van de zintuigen op te nemen en te begrijpen. Wat je hoort, ziet, voelt, ruikt of proeft, kan anders zijn dan vóór het hersenletsel. Andere gevolgen zijn moeite met het onthouden van dingen en problemen om de aandacht ergens bij te houden.
Problemen met communiceren
Een herseninfarct kan ook problemen veroorzaken met de manier waarop iemand communiceert. Iemand kan zich misschien minder goed uiten, omdat praten en schrijven meer moeite kosten. Of een gesprek volgen, iets lezen of lichaamstaal begrijpen gaat wat minder vlot. Bij deze problematiek is het taalcentrum, een gebied in de linkerhersenhelft, aangetast. We spreken dan van afasie.
De behandeling
Om een herseninfarct goed te kunnen behandelen, is het belangrijk dat er zo snel mogelijk medische hulp wordt geboden. Als iemand een scheve mond, verwarde spraak of een lamme arm heeft, moet er direct 112 worden gebeld. Dit zijn duidelijke voorboden van een herseninfarct. Ook krachtverlies of verlamming, dubbel zicht of spontane blindheid en hevige draaierigheid zijn symptomen. De voortekenen van een herseninfarct verschillen per persoon. In het ziekenhuis kan er worden onderzocht of er sprake is van een herseninfarct of een hersenbloeding. Bij een hersenbloeding is er een (slag)ader in de hersenen gescheurd, waardoor er bloed in de hersenen stroomt. Vaak worden er met een CT-scan röntgenfoto’s van de hersenen gemaakt. Ook bloedonderzoek, een echo van de bloedvaten in de hals en een MRI-scan kunnen onderdeel zijn van het onderzoek. De uitslag bepaalt hoe de behandeling eruitziet.
In de eerste vierenhalf uur na de klachten kan het stolsel met medicijnen worden opgelost. Hoe sneller dat gebeurt, hoe minder schade er ontstaat aan de hersenen. Deze methode wordt ook wel intraveneuze trombolyse genoemd. Als de eerste vierenhalf uur voorbij zijn, kan er door middel van intra-arteriële trombectomie worden geprobeerd om de blokkade weg te nemen. In dat geval wordt een dun slangetje via de liesslagader ingebracht om de ader in de hersenen vrij te maken. Deze behandeling kan tot zes uur na het infarct worden uitgevoerd.
De prognose na een herseninfarct
Wat de vooruitzichten zijn na een herseninfarct hangt af van de plek waar het infarct is ontstaan en of de behandeling op tijd is opgestart. Ook leeftijd en de ernst van het infarct spelen een rol. In de eerste 3 maanden vindt het meeste herstel plaats. Maar ook in de maanden erna is er nog herstel mogelijk, zo vertelt April Pruski, specialist in het herstel na herseninfarcten. Bij de meeste mensen is er na een jaar geen vooruitgang meer. Rond die tijd is wel duidelijk wat de blijvende gevolgen zijn. Die worden vaak pas echt duidelijk als het dagelijks leven weer wordt opgepakt. De behandeling verschuift dan van het verbeteren van de hersenfuncties naar het leren leven met de gevolgen. Daarom is het ontzettend belangrijk dat er, ook bij een TIA, juist wordt gehandeld. Hoe sneller een behandeling kan worden opgestart, hoe beter de vooruitzichten.
Meer over gezondheid